Мақала авторы Елдос Сенбайдың жазуына қарағанда сертификаттауды ң ескі жүйесі «Қазақстанда жасалған» дейтін  таңбасы бар тауарлардың  шынымен елде жасалған, жасалмағанын  толық анықтай алмайды екен. Сондықтан отандық өнімдерге белгі соғудың жаңа тетігі қажет.

         Ұлттық статистика бюросының хабар­лауынша, 2023 жылы Қазақстанда шай мен кофе өндірісі бірден 17,2%-ға артып, 30 мың тоннадан асқан. Ғажабы сол, елімізде шай плантациялары жоқ, сондай-ақ кофе ағашы да өспейді. 

Мұның сырын басқа статистика аша­ды: былтырғы 10 айда Қазақстан шет­елден 28,1 мың тонна қара шай им­­­­порттаған. Бұл 2022 жылғыдан 32,5%-ға көп. Негізгі жеткізушілер – Үнді­стан (12,5 мың тонна немесе бір жыл­да 1,9 есе өсті) және Кения (9,2 мың тонна, – 0,4%). Яғни, елімізге әке­ліп, қапталса болды, шәй мен кофе «отан­дыққа» жатқызылады.

Сондай-ақ әкімдіктер, министр­ліктер, қаптаған мемлекеттік мекеме-кәсіпорындар мен ұлттық компаниялар сый­ға тарту үшін тендер арқылы «отан­дық сағаттарды» сатып алады. Бірақ елімізде сағат механизмдерін жасайтын бірде-бір зауыт жоқ. Оның бәрі не­гі­зінен, Қытайдан, Швейцариядан, Түр­кия­дан, өзге елдерден тасымал­да­нады.

Бұл «отандық машина жасау» сала­сы­на да қатысты: әсіресе, жеңіл ав­­­то­мо­би­льдер, автобустар шетелден әке­лінеді, елі­мізде тек жинастырылады. Тіпті, крес­­­лолары да бөтен. Әрі кетсе, дә­не­кер­леу және бояу жұмыстары ғана Қа­зақ­стан­да жүзеге асырылады,-деп жазды  мақала авторы.