ҚХР-ның ҚР-дағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Чжан Сяо ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға алдағы сапарының және ШЫҰ Астана Саммитіне қатысуының маңыздылығы туралы өз пікірімен бөлісті. Елшінің айтуынша, соңғы екі жылдағы екінші сапар Қытай-Қазақстан қатынастарының жоғары деңгейі мен айрықша сипатын көрсетеді, сондай-ақ екі ел арасындағы ынтымақтастықты нығайту және стратегиялық әріптестікті дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.

– Біздің сұхбатымызға келіскеніңіз үшін елші мырзаға рахмет. Біз білетіндей, Төраға Си Цзиньпин шілде айының басында Қазақстанға мемлекеттік сапармен келіп, ШЫҰ Астана Саммитіне қатысады. Елші мырза, алдағы сапардың маңыздылығы туралы айта аласыз ба?

– Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың шақыруымен ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин шілде айының басында Қазақстанға мемлекеттік сапармен келіп, Шанхай ынтымақтастық ұйымының Астана Саммитіне қатысады. Бұл – ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің екі жылдан аз уақыт ішінде Қазақстанға жасаған екінші сапары. Қазақстан-Қытай көшбасшысы COVID-19 пандемиясынан кейін екінші рет барған жалғыз ел. Мұның бәрі Қытай-Қазақстан қатынастарының жоғары деңгейі мен ерекше сипатын толық көрсетеді.

– Елші мырза, Қазақстан мен Қытай достығы жарасқан көрші ел, соңғы жылдары екі ел арасындағы қарым-қатынас қалай дамыды? Қазақстан мен Қытай арасындағы екіжақты қарым-қатынасты дамыту перспективасынан қандай үміттеріңіз бар?

– Қытай мен Қазақстан жақсы көршілер, жақсы серіктестер және таулары мен өзендері ортақ жақсы бауырлар. Дипломатиялық қатынастар орнағаннан бері, яғни 32 жыл ішінде екі ел арасындағы өзара іс-қимыл халықаралық аренадағы қиындықтардан өтті, ол үнемі дамып, жеделдеді.

Біріншіден, екі ел көшбасшылары жақсы жұмыс қарым-қатынасы мен жеке достықты дамытты. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өткен жылы Қытайға екі рет барып, наурыз айында Боао Азия Форумына қатысты. ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин эпидемиядан кейін Қазақстанға екінші рет келеді. Сапарлардың жиі болуы  – бұл екіжақты қарым-қатынастың жаңа рекорды.

Екіншіден, саяси саладағы өзара сенім тереңдей түсуде. Қытай мен Қазақстан бір-бірінің түпкі мүдделерін қозғайтын мәселелер бойынша, оның ішінде егемендікті, қауіпсіздік пен даму мүдделерін қорғауда бір-бірін берік қолдайды, басқа елдердің ішкі істеріне араласуға және қос стандарттарға қарсы батыл әрекет етеді.

Үшіншіден, өзара тиімді ынтымақтастық жемісті нәтиже береді. Қытай Қазақстанның ірі сауда серіктесі болды. Өткен жылы Қытай мен Қазақстан арасындағы сауда көлемі 41 миллиард АҚШ долларына жетіп, жыл сайын 32% - ға өсті. Осы жылдың қаңтар-мамыр айлары аралығында ол 17,6 млрд АҚШ долларына жетті және өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 18% - ға өсті. Ағымдағы жылдың 30 сәуіріндегі жағдай бойынша ҚХР Шыңжаңның «Қорғас» және «Алашанькоу» БӨП арқылы өтетін «Қытай-Еуропа» пойыздарының саны Қазақстанмен шекарада 5 мыңнан асты. Автокөлік, трансшекаралық электрондық коммерция, жаңа энергия көздері, мәдени алмасулар және жоғары білім сияқты салалардағы ынтымақтастық тереңдей түсуде, бұл екіжақты ынтымақтастықты жаңа биіктерге көтеруге көмектеседі.

Төртіншіден, халықаралық істерде тығыз үйлестіру жолға қойылған. Қытай мен Қазақстан адамзаттың біртұтас тағдыры қауымдастығының тұжырымдамасын белсенді түрде іске асыруда. Екі ел БҰҰ, ШЫҰ, АӨСШК, Қытай-Орталық Азия ынтымақтастық тетігі шеңберінде тығыз ынтымақтасады, шынайы көпжақтылықты қолданады және халықаралық басқару жүйесін неғұрлым әділ және ақылға қонымды бағытта дамытуға бірлесіп жәрдемдеседі.

– 3-4 шілдеде Астанада ШЫҰ мемлекет басшылары кеңесінің 24-ші отырысы өтеді. ШЫҰ қазіргі әлемде маңызды халықаралық ұйым ретінде қандай рөл атқарады? ШЫҰ-да Қазақстан мен Қытай қандай ынтымақтастықты жүзеге асырады?

– Ұзақ уақыт бойы мүше мемлекеттер өзара сеніммен, өзара тиімділікпен, саяси, экономикалық, мәдени және басқа салалардағы ынтымақтастықты ұдайы тереңдетумен сипатталатын «Шанхай рухын» белсенді түрде сақтады. Олар аймақтық қауіпсіздікті, тұрақтылықты, дамуды және өркендеуді ілгерілетуге маңызды үлес қосты. Қытай мен Қазақстан Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының құрылтайшы мүшелері, сондай-ақ ШЫҰ мен түрлі салалардағы ынтымақтастықты дамытудың белсенді жақтаушылары, бастамашылары мен қатысушылары болып табылады.

Қытай басқа мүше мемлекеттермен бірге қазақстандық тарапты ШЫҰ төрағасы-елдің міндеттерін орындауда және Астанада саммит өткізуде, сондай-ақ ШЫҰ-ны «Шанхай рухын» дамытуда, ШЫҰ-ның қауіпсіздікті, тұрақтылықты, дамуды ілгерілетуде аса маңызды рөл атқаруы үшін тетікті нығайтуды және ынтымақтастықты тереңдетуді жалғастырады.

– ШЫҰ «Бір белдеу және бір жол» бастамасын бірлесіп салу үшін маңызды алаң болып табылады. Ол осы бастаманың сапалы бірлескен құрылысын ілгерілетуде қандай рөл атқарады?

– ШЫҰ «Бір белдеу мен бір жолды» салу үшін маңызды алаң болып табылады. Негізгі құндылықтар тұрғысынан «Шанхай рухы» мен Жібек жолы рухының көптеген ұқсастықтары бар. Географиялық орналасу тұрғысынан ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер негізінен «Бір белдеу және бір жол» бастамасы бойынша әріптестер болып табылады. Ынтымақтастық тұрғысынан ШЫҰ шеңберіндегі саяси, экономикалық және гуманитарлық өзара іс-қимыл жоғары дәрежеде «Бір белдеу және бір жол» бірлескен құрылысының бес басымдығына сәйкес келеді.

ШЫҰ қазірдің өзінде «үш зұлымдық күшімен», трансұлттық ұйымдасқан қылмыспен және есірткінің заңсыз айналымымен күресуді қоса алғанда, қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастықтың кешенді механизмін құрып, «Бір белдеу мен бір жолды» бірлесіп салу үшін қауіпсіздікті қамтамасыз етуге берік тосқауыл қойды.

Астанадағы ШЫҰ-ның алдағы саммиті әртүрлі салалардағы ұйым мен ынтымақтастықты дамытудың жаңа жоспарларын әзірлеуге мүмкіндік береді, сондай-ақ ШЫҰ-ның "Бір белдеу мен бір жолдың" сапалы құрылысына неғұрлым прагматикалық және тиімді қатысуы үшін жаңа мүмкіндіктер береді, осылайша өңірдің қауіпсіздігіне, тұрақтылығына және дамуына үлкен үлес қосады.

– Соңғы жылдары Қазақстан мен Қытай арасындағы мәдени алмасулар барған сайын тығыз бола бастады, екі тарап арасындағы өзара визасыз режим туралы келісім ресми түрде күшіне енді, ал Қытайда қазақстандық туризм жылы қарқынды жүріп жатыр. Қазақстан мен Қытай арасындағы мәдени алмасулар мен ынтымақтастықты қалай бағалайсыз? Келесі кезеңде екі тарап та қандай аспектілерде алмасулар мен ынтымақтастықты одан әрі нығайтуы керек?

– Мемлекетаралық алмасулар халықтарды жақындастыруға көмектеседі, халықтар достығы халықаралық қатынастарды дамытудың қайнар көзі болып табылады. Дипломатиялық қатынастар орнағаннан кейінгі 32 жыл ішінде Ұлы Жібек жолы рухын мұра еткен тараптар гуманитарлық алмасуларды ұдайы кеңейте отырып, дәстүрлі достықты тереңдетуді жалғастырды, сонымен қатар білім, ғылым және техника, мәдениет, туризм, археология және т. б. салалардағы ынтымақтастықтың жемісті нәтижелеріне қол жеткізді. Бұл Қытай мен Қазақстан арасындағы тұрақты жан-жақты стратегиялық әріптестіктің мазмұнын байытуда және екі ел арасындағы тату көршілік қатынастардың қоғамдық негізін нығайтуда маңызды рөл атқарды. Қытай мен Қазақстан арасындағы визалық талаптардан өзара босату туралы Келісім күшіне енді, бұл адамдардың қозғалысын ыңғайлы етті.

Қазақстанда Орталық Азиядағы бірінші жоғары деңгейлі Қытай университеті – ҚХР солтүстік-батыс политехникалық университетінің Қазақстандық филиалы жұмысын бастады. Шығыс Қазақстан техникалық университетінде Қазақстандағы алғашқы «Лу Бан шеберханасы» ашылды, бұл екі елдегі кәсіптік білім беру саласындағы олқылықтардың орнын толтыруға ықпал етеді. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Лу Бан шеберханасына» барып, оған жоғары баға берді. Қытай Қазақстанда Конфуцийдің бес институтын ашты, қазақстандық жастар "қытай тілі көпірі", «қытай тілінің жазғы лагері», Қытай ән байқауы және т. б. сияқты іс-шараларға белсенді қатысады..

Келесі кезеңде біз екі мемлекет басшыларының консенсусын іске асыру үшін қазақстандық тараппен ынтымақтасуға, жастар, БАҚ, университеттер, спорт, кино және теледидар, мұражайлар және өңірлер арасындағы өзара іс-қимыл саласындағы алмасулар мен ынтымақтастықты тереңдетуді жалғастыруға, неғұрлым берік қоғамдық негіз қалау үшін екі ел арасындағы гуманитарлық алмасулар үшін неғұрлым тиімді және ыңғайлы платформалар құруға дайынбыз. Жастар – бұл ел мен ұлттың болашағы және үміті, Қытай-Қазақстан қарым-қатынастарының мұрасы мен дамуына деген үміт екі елдің жастарына жүктелетінін бәріміз білеміз. Қытай мен Қазақстан жастары уақытпен өзіне жүктелген миссияны өз мойнына алады, алмасуды нығайтады, өзара түсіністікті күшейтеді және өз елдерінің дамуы мен жандануына, сондай-ақ Қытай мен Қазақстан арасындағы тату көршілік және достық қарым-қатынастардың үздіксіз дамуына жаңа үлес қосады деп сенемін.