Осыған орай AmalBooks баспасының негізін қалаушы Бақытжан Бұқарбай БАҚ өкілдерімен кездесіп, оқырман назарына жол тартқан екі бірдей туынды туралы тың деректерді бөлісті.

Қазақ тарихына негізделген кі­таптар 2021 жылы негізі қаланған «Таза тарих» сериясы аясында ұсын­ылып отыр. Ең бір ерекшелігі де сол, осыдан тура 100 жыл бұрынғы Мұха­метжан Тынышбайұлының қазақ халқының шығу тегі мен мемлекет­тілігінің қалыптасуына арналған ең­бегі ана тілімізге тұңғыш рет ау­дар­ы­лып, оқырманмен қайта қауышты. Кездесу барысында Бақытжан Бұқарбай екі әдеби жобаның төл тарихымызда алар маңызы мен жарыққа шығу тарихы турасында баяндап берді.  

– «Қазақ халқының тарихы» және «Семь лет в Казахии» – «Таза тарих» сериясы негізінде шыққан он үшінші және он төртінші кітаптар. Оның бірі – ХХ ғасырдың 50-жыл­дарында қазақ даласында жеті жылдай өмір сүрген ағылшын саяхатшы­ларының туындысы. Ерлі-зайыпты Аткинсондар Қазақстанның Шығыс өңірінде болған. Лепсіге келіп, Алатау бөктеріне дейін түскен. Олар Қазақстанға сапары кезінде көрген-білген деректерін естелік ретінде жазып қалдырды. Әрине, Қазақстан­мен ғана шектелмеген, сонымен қатар олар Сібірді аралаған. Біз автор­лардың еңбегінен қазақ халқына қатысты тарауларды іріктеп алып, нәтижесінде жинақ ретінде басып шығардық. Бұл кітаптың ерекшелігі – ағылшын саяхатшылары сол заман­дағы қазақ даласында мекендеген ата-бабаларымыздың тұрмыс-тіршілігін өз көзқарасымен баян­дайды. Сондай-ақ кітапта қазақ халқының тарихы, этнографиясы, географиясы, мәден­иеті жайлы құнды көзқарастар жи­нақ­т­алған. Екінші кітап – қазақтың көрнекті саяси және қоғам қайраткері, Алаш қозғалысының негізін салушы­лардың бірі, тарихшы-ғалым, тұңғыш теміржол инженері Мұхаметжан Тын­ышбайұлының 1925 жылы орыс тілінде жарияланған зерттеу кітабы. Біз былтыр арада жүз жыл өтсе де бұл кітаптың әлі күнге дейін қазақ тіліне аударылмағанын білдік. Рас­ында, бұл біз үшін жаңалық болды, – деді Бақытжан Бұқарбай.

Бүтін бір елдің тарихына үңілу, шығар­машылық салада ұлттың өткені мен бүгінін арқау ету – үлкен жауап­кер­шілік пен терең ізденісті талап ететін күрделі процесс. Кітап баспасы бір ғасыр бұрын жарияланған еңбекті қазақ тіліне тәржімалау алдында тарихшылардың ой-пікірін басты назарға алған.

– Біз кітапты басып шығару ал­дында тарихшы мамандардың көмегіне жүгіндік. Қазақстан тәуел­сіздік алған уақытта Тынышбаев тақ­ыры­бын алғаш зерттей бастаған, тіпті әлі күнге дейін зерттеу жұмыс­тарын жалғас­тырып келе жатқан Гүлбану Жүген­баева есімді ғалым бар. Ол – Тәуелсіз Қазақстанда Тын­ыш­баевқа қатысты тұңғыш диссерта­ция жазған маман. Біз оның еңбегін қазақ тіліне аударып, толыққанды әзірлегеннен кейін Гүлбану ханым сүзгіден өткізіп шықты. Біз тарих­шының мақұлдауынан кейін ғана кітапты баспаға бердік, – деді баспагер.

Сондай-ақ баспагерден архив­тегі тарихи дерек­термен жұмыс істеу про­цесі турасында сұрап көрдік. Ба­қытжан Бұқарбай үлкен деректер қорымен жұмыс істеу үшін архивтерді аралау қомақты қаражатты талап ететінін, дегенмен соған қарамастан заманауи техно­логия­лардың шексіз мүмкіндігін пай­даланатынын, соның ішінде цифр­ландырылған деректерге сүйенетінін атап өтті.

– Архив мәселесіне келгенде біздің ресурстарымыз шексіз емес екендігін атап өткім келеді. Егер архивтерді ақтаратын болсақ, бұл ретте іссапар шығыны сияқты біршама қаржылай мәселелер бар. Өкінішке қарай, мұн­дай шығындарды көтеруге мүмкіндік жоқ. Өйткені қазірдің өзінде біз ай­на­лысып жүрген баспа кәсібі – маржасы төмен салалардың қатарына кіреді. Алайда біз архивпен жұмыс істейтін ғалымдармен тығыз байла­ныста болуға тырысамыз. Әлемдегі ең үлкен кітапханалардың бірі АҚШ-тағы Конгресс кітапханасы өзінің архивін цифрландырды және оқыр­манға ақпаратты пайдалануға рұқсат берілді. Мұнда біршама архив дерек­терді табуға болады. Біз архивтегі материалдармен қолымыз жеткенше, «тісіміз батқанша» жұмыс істейміз, – деді Б. Бұқарбай. 

Бақытжан Бұқарбай «Семь лет в Казахии» кітабын алдағы уақытта қазақ тіліне аудару мәселесі жоспарда бар екенін жеткізді. Тарихымызды айшықтайтын құндылығы жоғары әрі бұрын-соңды жарияланбаған деректерді қамтитын қос шығарма 1 500 данамен сатылымға қойылған.

Алтынай БАУЫРЖАНҚЫЗЫ,

Алматы қаласы

Aikyn.kz