Амал келді – Жыл келді!

Амал мерекесі – қазақ халқының дәстүрлі көктемгі жаңаруын білдіретін мереке. Қазір бұл мереке батыс өңірлерінде ғана емес, бүкіл Қазақстанда танымал бола бастады. Әсіресе, ауылды жерлерде ұлттық ойындар өткізіліп, жыр-терме айтылып, жастар үлкендерге сәлем бере барады. Мемлекеттік деңгейде де бұл күн мәдени мұра ретінде ерекше атап өтіледі. Амал мерекесі – тек дәстүрлі көрісу күні емес, сондай-ақ халықтың бірлігін, бауырмалдығын арттыратын маңызды мейрам.

Көрісу дәстүрі – адамдар таңертең ерте тұрып, бір-бірімен құшақтасып, амандық-саулық сұрасып, үлкендерден бата алады.

Жаңа жыл бастауы – Наурыз мерекесінің бастауы ретінде қарастырылады. Көшпелі халық үшін қыс аяқталып, мал аман шықса, бұл үлкен қуаныш болған.

Жас ерекшелігіне қарамай көрісу – бұл күні жасы кіші үлкендерге барып, қол алысып, "Жасың құтты болсын!" немесе "Бір жасыңмен!" деп тілек білдіреді.

Қонақжайлық пен дастарқан дәстүрі – әр үйде арнайы дастарқан жайылып, наурыз көже, бауырсақ, ет, қымыз және басқа да ұлттық тағамдар беріледі.

Ынтымақ пен бірлік символы – бұл күн адамдар арасындағы реніштерді ұмытып, татулық орнатуға, туыстық байланыстарды нығайтуға негізделген.

Амал мерекесінің түп-тамыры көшпелі өмір салтымен тығыз байланысты. Бұл мереке шамамен Көктемгі күн мен түннің теңелуіне (Наурыз мейрамына) жақын болғандықтан, халқымыз жаңа жылды қарсы алу дәстүрін осылай сақтап қалған.

 

Наурыз мерекесінің бастауы: Көрісу күні – көктемгі жаңарудың алғашқы белгісі, оны қазақ халқы "Наурыздың алғашқы күні" деп те атайды. Бұл мереке Наурыз мейрамынан бір апта бұрын басталып, халықтың қыстан аман шыққанын атап өтумен ерекшеленеді.

Тек батыс өңірінде ғана сақталған дәстүр: Көрісу күні Қазақстанның Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарында кеңінен тойланады. Басқа аймақтарда бұл дәстүр кейін ұмыт болғанымен, соңғы жылдары қайта жаңғырып, бүкіл ел бойынша танымал бола бастады.

Жас ерекшелігіне қарамайды: Бұл күні жас пен кәрі, кедей мен бай, бастық пен жұмысшы – бәрі тең дәрежеде көріседі. Жастар жасы үлкен кісілерге бірінші болып барып, қол алысып, құшақтасып, "Бір жасыңмен!" деп тілек білдіреді.

Көрісу – тек амандасу емес: Бұл дәстүр адамдар арасындағы ренішті ұмыту, араздықты жою және қарым-қатынасты нығайту үшін өте маңызды. Қазақ халқы бұрынғы заманда ренжіскен жандардың да Көрісу күні татуласуын міндетті санаған.

Қол алысып, төс қағыстыру – міндетті рәсім: Көрісу кезінде ер адамдар бір-бірімен қол алысып, төс қағыстырады, ал әйелдер құшақтасады. Бұл дәстүр халықтың бауырмалдығын, сыйластығын білдіреді.

Тек адамдар емес, мал да амандық белгісі: Қазақтар Көрісу күні мал басының аман шыққанын да атап өткен. "Мал-жан аман ба?" деген сөздер осы дәстүрмен байланысты. Егер қыс қатты болып, малы көп шығындалса, бұл халық үшін үлкен қайғы болатын.

Ата-баба дәстүрі – ұрпақтар сабақтастығы: Бұрын ата-бабаларымыз бұл күні жасы үлкен кісілерге арнайы барып, олардың батасын алу міндет болған. Бұл дәстүр әлі күнге дейін сақталып, жастар қарияларға барып амандасып, батасын алады.

Мерекенің астрономиялық негізі: Көрісу күнінің 14 наурызда болуы бекер емес. Бұл күн ескі қазақ күнтізбесі бойынша Жаңа жылдың бастауы саналған. Дәл осы күндері табиғат оянып, мал төлдей бастайды, күн жылынады.

Дәстүрлі тағамдар – ырыс пен молшылық белгісі: Көрісу күні қазақтар дастарқан жайып, бауырсақ, құрт, ірімшік, қазы-қарта, наурыз көже секілді ұлттық тағамдар әзірлейді. Бұл қонақжайлылықтың, бір-біріне деген құрметтің белгісі саналады.

Көрісу күні – тек қазақтарға ғана тән емес: Бұл дәстүр қазақтармен қатар, ноғай, башқұрт, татар, қарақалпақ халықтарында да кездеседі. Бірақ Қазақстанның батыс өңірінде ерекше сақталған.

Көрісу күні – тек амандасу ғана емес, бұл халықтың бірлігі мен татулығының көрінісі. Ол ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан ұлттық құндылық.