Қазақстанмен тарихи және мәдени байланысы бар Әзербайжанның Қазақ ауданындағы қыпшақтар – Шахин Әлиев

 

Қазақ ауданы – Әзербайжанның солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, бай тарихы, мәдени мұрасы және стратегиялық географиялық орналасуымен ерекшеленетін аймақ. Бұл ауданның тарихы тек Әзербайжанмен ғана емес, сонымен қатар Қазақстанмен және жалпы қыпшақ түркілерінің тарихымен тығыз байланысты. Қыпшақтардың Қазақ ауданында із қалдыруы аймақтың этникалық және мәдени дамуына әсер еткен.

 

Қыпшақтар және олардың тарихи тамырлары

Қыпшақтар – ежелгі түркі халықтарының бірі және олардың тарихи деректері негізінен Орта Азиядан басталады. Қыпшақ далалары Орта Азияның кең аумақтарын қамтып, Шығыс Еуропаға дейін созылып жатты. Қыпшақтар Қазақстан аумағында кең таралып, мұнда тарихи мемлекет – Қыпшақ хандығын құрды. Бұл мемлекет Орта ғасырларда аймақтағы негізгі саяси күштердің бірі болды.

 

 

Қыпшақтардың Әзербайжан аумағына көшіп келуі XI-XII ғасырларда орын алды. Салжуқ түркілерінің батысқа қарай жорықтарымен қатар қыпшақ тайпалары да Кавказға, соның ішінде Әзербайжанның Қазақ аймағына орналасты. Олардың мұнда орналасуы аймақтың демографиялық көрінісін өзгертті, сонымен қатар жергілікті мәдениеттермен араласуына әкелді.

Қазақ ауданы және қыпшақ түркілері

Қазақ ауданының атауы өзі ежелгі түркі текті «қазақ» сөзімен байланысты. Қазақ сөзі еркін, тәуелсіз адам деген мағынаны білдіреді және бұл түркі халықтарының еркіндік сүйгіш рухын бейнелейді. Қазақ ауданы тарихи тұрғыдан қыпшақ түркілерінің негізгі мекендерінің бірі болған және мұнда олардың мәдениетінің іздерін табуға болады.

Археологиялық зерттеулер нәтижесінде Қазақ ауданында қыпшақ түркілеріне тән материалдық мәдениет үлгілері табылды. Бұл олардың аймақтағы терең іздерін көрсетеді. Әсіресе қабір тастары, жазба ескерткіштер және археологиялық қалдықтар қыпшақ мәдениетінің Қазақ ауданында қаншалықты кең тарағанын дәлелдейді.

Қазақ ауданы мен Қазақстанның мәдени байланыстары

Қазақ ауданы мен Қазақстан арасындағы тарихи және мәдени байланыстар берік негіздерге құрылған. Қазақстан атауын алып жүрген бұл аудан түркі халықтарының бірлігі идеясын бейнелейтін символ болып табылады. Екі аймақ арасында ортақ көптеген мәдени элементтер бар: тіл, музыка, салт-дәстүрлер және ас мәзірі.

Әзербайжан мен Қазақстан арасындағы дипломатиялық қатынастар тәуелсіздік кезеңінде одан әрі нығайды. Бұл үрдісте Қазақ ауданы ерекше рөл атқарады, өйткені бұл аудан Қазақстан мен Әзербайжан халықтары арасындағы мәдени көпір қызметін атқарады. Қазақ ауданында өткізілетін мәдени шараларға Қазақстанның да қатысуы осы байланыстардың айқын дәлелі болып табылады.

Қыпшақтардың Қазақ ауданындағы мәдени мұрасы

Қазақ ауданында қыпшақтарға тән ең маңызды іздердің бірі – музыка және би өнері. Ақындар өнері – ежелгі түркі тамырларына басталатын дәстүрлердің бірі және бұл өнер қыпшақтардың мәдени мұрасымен тығыз байланысты. Қазақ ауданында бүгінде де ақындар өнері үлкен құндылыққа ие.

Сонымен қатар, Қазақ ауданында қыпшақ мәдениетінің символы болып табылатын ат спорты дәстүрлері кең тараған. Ат түркі халықтары үшін тек көлік құралы ғана емес, сонымен қатар мәдениеттің бір бөлігі болып табылады. Қазақ ауданында өткізілетін ат жарыстары ежелгі түркі әскери өнерін бейнелейді және бұл дәстүрлер қыпшақтардан мұраға қалған.

Қазақ ауданы және Тұран идеясы

Қазақ ауданының қыпшақтар мен Қазақстанмен байланысы, сонымен қатар Тұран идеясын жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады. Бұл идея түркі мемлекеттері мен халықтары арасындағы бірлікті қамтамасыз етуді мақсат етеді. Қазақ ауданы географиялық орналасуы және тарихи өткенімен бұл бірліктің орталықтарының бірі ретінде шыға алады.

Шахин Алиев